Tarihçe
Antandros kazı çalışmaları içerisindeki önemli sektörlerden birini “Yamaç Ev” olarak da adlandırılan Roma villası oluşturmaktadır. 2001 yılında çalışmalara başlanan alanda; bugüne kadar 19 mekanı ortaya çıkarılan villa, 1100 m2’lik bir alanı kaplamaktadır. Denize bakan bir yamaç üzerine yerleştirilmiş olması nedeniyle klasik Roma peristilli ev tipinden farklı olarak, “sıralı ev tipi” olarak adlandırılan bir mimari üslupla inşa edilmiştir. 32.90 metre uzunluğundaki portiko üzerine yanyana dizilmiş altı odası evin ana mekanlarını oluşturmaktadır. Bunun haricinde latrina (tuvalet), mutfak, kripto-portiko, teras ve oldukça görkemli bir hamam Yamaç Ev’i oluşturan diğer önemli mekanlardır.
Yamaç Ev özellikle taban mozaikleri ve freskolarıyla dikkat çekmektedir. Yamaçtaki eğimden dolayı teraslar üzerine oturtulan villanın portikosu ve yanyana dizilmiş altı odasından Oda 1 ve 4 oldukça iyi korunmuş mozaik döşemeye sahipken, Oda 3’ün tabanı mermer kaplamadır. Oda 1’in duvarları stilize sütunlar arasına yerleştirilen tek figürlü panellerden oluşan freskolar ile dekore edilmiştir. Ayrıca hamamın apodyterium (soyunma odası) olarak adlandırılan odasının tabanı tam olarak korunmuş mozaik döşemeye, duvarları freskoya sahiptir.
Yapılan kazı çalışmaları villanın MS Geç 3. Yüzyıl’da inşa edildiğini, MS 6-7. Yüzyıl’a kadar bazı tadilatlarla birlikte kullanıldığını ortaya koymaktadır. Bu tarihte Batı Anadolu’yu etkisi altına alan Arap akınlarından kaçan halk kenti terkederek, bugün Şahinkalesi olarak adlandırılan, oldukça korunaklı doğal bir kale görünümündeki tepeye taşınmışlardır.
Portiko ve Odalar
Evin ana yaşam alanı portiko ve yanyana dizilmiş altı odadır. Bunlardan batı kenarda Oda 1 olarak adlandırdığımız mekan, gerek tam olarak korunmuş mozaiği gerek duvar resimleriyle Yamaç Ev’in en dikkat çekici bölümüdür. 6.80 x 6.80 metre ölçülerinde kare planlı odanın korunan yüksekliği 2.70 metredir. Yerinde ele geçmiş kapı eşiği sayesinde, odaya ortadan yanlara doğru açılan 4 kanatlı bir kapıyla girildiği anlaşılmıştır.
Kışlık Triclinium (kabul salonu) olarak kullanılan mekanın taban mozaiğinde büyük bir çarkıfelek motifi, onun da merkezinde iki kuşun bir kantharostan (içki kabı) su içtiği bir betimleme yapılmıştır. Kenar çerçevelerinde ise dalga ve meander motifleri işlenmiştir. Mozaik çok küçük eksiklikler haricinde tamdır. Kare planlı odanın batı, kuzey ve doğu duvarlarının her birinde 6’şar panel stilize sütunlarla ayrılarak yerleştirilmiştir. Her panelin içerisinde tek bir insan figürü yer almaktadır. Figürlerin ellerinde taşıdıkları nesnelerden yola çıkarak hizmetkar oldukları söylenebilir; ancak şık kıyafetlerle betimlenmişlerdir. Bu odanın kazısı sırasında ortaya çıkan çok sayıda harçlı mozaik parçası ise, evin bu bölümünde ikinci katın olduğuna işaret etmektedir. Ancak henüz, ikinci kata çıkışı sağlayacak herhangi bir mimari unsura rastlanmamıştır.
Portikoda yer alan Oda 3 evin en görkemli odasıdır. Yazlık triclinium (kabul salonu) olarak kullanılan mekanın girişi iki Attik-İon sütunuyla desteklenmiştir. Bunlardan birinin kaidesi yerinde korunmuştur. Üç boşluktan girilen mekanın kapısı yoktur. Oda 1 ile aynı ölçülerde kare ebatlı odanın tabanı tamamen opus sektile mermer döşemeyle kaplanmıştır. Döşemenin büyük kısmı bugün de korunmuş durumdadır. Duvarların da tamamı mermer paneller ile kaplanmıştır; ancak günümüze hiçbir panel kalmamıştır. Kazı sırasında odadan boşaltılan topraktan da hiç mermer çıkmaması panellerin evin terkediliş evresinde sökülerek götürüldüğüne işaret etmektedir. Bugüne kalan mermerlerin harç üzerinde bıraktıkları izlerdir.
Portikodaki mozaik döşemenin Oda 3’e tekabül eden kısmında diğer kısımlardaki geometrik desenlerden farklı bir panel yapılmıştır. Girişin önünde koşan bir panter figürü ve köşelerde kuş figürlerinin yer aldığı panelin ana merkezindeki madalyon bölümü günümüze ulaşmamıştır. Portiko üzerindeki bu farklı panel de Oda 3’e gösterilen özenin bir diğer kanıtıdır.
Oda 4 de portikodaki önemli mekanlardan biridir. 3.50 x 6.80 metre ölçülerindeki odanın tamamı favus (bal peteği) adı verilen geometrik desenlerle süslenmiştir. Mozaiğin bir bölümü sağlam ele geçmişken, diğer kısımlarda karşılaşılan tahribat nedeniyle mozaiğin üzeri kumla örtülmüştür. Portikonun 2., 5. ve 6. odalarında herhangi bir mozaik döşeme ya da fresko ele geçmemiştir.
Oda 2, Oda 4 ve Oda 5; konumları açısından evin önemli mekanları arasındadır. Ancak evin kuruluş evresinden beri süre gelen taban suyu problemi nedeniyle bu odalarda bulunması büyük olasılık dahilinde olan mozaik ve duvar resimleri tahrip olmuş ve daha geç bir dönemde kaba bir sıva kullanılarak yenilenmiştir.
Portikonun doğuda bir kapıyla sonlandığı alanın hemen sağında evin latrinası (tuvalet) bulunmaktadır. 1.20 m. yükseklikte ve 0.80 m. genişlikteki kanalizasyon sistemi üzerine oturtulmuş olan latrina; aynı anda en az iki kişinin ihtiyacını karşılayabileceği şekilde tasarlanmıştır. Kanalizasyon hattı kuzeye doğru yükselerek devam ederek, evin sınırını belirleyen kripto-portikonun kuzey duvarı içinden üst terasa geçmektedir. Kuzey terastaki hat 1.85 m. yüksekliğinde, daha büyük bir hattır. Kanalizasyon sisteminin oldukça büyük ve sağlam olması, hattın sadece bu konut için yapılmadığını, bu alanda Yamaç Ev gibi daha birçok evin olduğu bir zenginler mahallesinin varlığını işaret etmektedir.
Hamam
Bir alt terasa ve hamam bölümüne geçişi portikonun sonuna yerleştirilen yarım daire formundaki basamaklar sağlar. Basamaklardan günümüze iki sırası gelmiştir. Bu alanın hemen batısında, aynı zamanda hamamın giriş bölümü olan apodyterium (soyunma odası) bulunmaktadır. 11 m. x 3.40 m. boyutlarındaki odanın tonozlu bir çatı sistemi bulunmaktadır. Odanın tam ortasından, çatıyı güçlendirmek için ekstra bir kemer geçilmiştir. Mekanın mozaiği tam olarak korunmuştur.
Odanın merkezindeki kemerin altında, mozaiğe işlenmiş bir yazıt ele geçmiştir. Yunanca yazıtta “Yaşa ey kardeşsever Margareites, kurucu ile birlikte refah içinde ve sonsuza kadar” yazmaktadır. Odanın doğu kısmında oturmak ve soyunmak için nişler bulunmaktadır. Ayrıca bu bölümün kuzey duvarında mutfağa, güney duvarında tepidariuma (ılık oda) geçişi sağlayan iki kapı bulunmaktadır. Mekanın 7. yüzyıla ait son evresinde bu kapılar örülerek kapatılmış ayrıca odanın güney kenarına boydan boya bir oturma sekisi inşa edilmiştir.
Tepidarium, tabanı mermer döşeme, duvarları apodyteriumdaki stilde mermer taklidi freskodur. Mermer döşemeden geriye sadece harç izleri kalmıştır. Odanın batısında iki adet kare planlı piscina (soğuk su havuzu) bulunmaktadır. Odanın kuzeydoğu kesimine daha sonraki evrede büyük taş bloklar yerleştirilmiştir. Mekanın ilk evresinde ise bu alanda evin caldariumuna geçişi sağlayan kapı bulunmaktaydı.
Caldarium (sıcak oda), ilk kullanımında tabanı ve duvarları mermerle kaplanmış geniş bir mekandır. Zeminin altında tepidariumu da içine alan bir hypocaust sistemi bulunmaktadır. Odanın güney kenarında apsisli bir alan yer almaktadır. Mekanın kuzeyinde yer alan oda ise hamamın praefurnium’udur. (yakma odası) Caldarium daha sonraki evrede hamam işlevini yitirmiş, kuzey bölümünde daha yüksek seviyede başka küçük bir hamam inşa edilmiştir. Kendisine ait bir yakma deliği de bulunan ikinci hamamın hypocaust sistemi devşirme olarak kullanılan künklerle (pişmiş toprak su borusu) yapılmıştır. Bu dönemde işlevini yitiren praefurnium da fırına dönüştürülmüştür.
Diğer Mekanlar
Bu mekanların haricinde hamamın kuzey kesiminde yemek salonu olarak kullanıldığı tahmin edilen büyük bir salon bulunmaktadır. Odanın güneybatı kesimindeki küçük alanın mutfak olduğu tahmin edilmektedir. Bu mekanın üzerinde ise ikinci bir katın olduğuna dair veriler elde edilmiştir. Portikonun doğuda sonlandığı alanın karşısında ve villanın doğu kesiminde bulunan iki merdiven, bu mekanın üzerinde bir teras olduğunu işaret etmektedir..
Deniz Arkan
Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Klasik Arkeoloji Bölümü Doktora Öğrencisi
TR 
EN