Kronoloji

Antandros Kronolojisi

Antik yazarlara göre kökeni Troia Savaşı'na kadar uzanan Antandros'un geçen yüzyıllar boyunca tarih sahnesinde bıraktığı izleri aşağıdaki zaman çizelgesinden takip edebilirsiniz. MÖ 13. yüzyıldan MS 18. yüzyılda yeniden keşfedilişine ve 2000'lerde başlayan ilk bilimsel çalışmalara kadar Antandros hakkında her şey...

MÖ 1250 — MÖ 1200

Troia Savaşı'nda Antandros

Vergilius'un Aeneas Destanı'ndan elde ettiğimiz bilgilere göre, Antandros İda Dağı’ndan elde edilen kerestelerin ihraç edildiği limanları ve gemi yapımcılığıyla ünlü tersaneleriyle, geçmişi Troia Savaşı’na kadar geriye giden bir kenttir.

MÖ 1200

Aeneas Troia'dan Antandros'a Geliyor

At hilesiyle Troia'nın düşmesinin ardından, klanıyla birlikte kentten ayrılan Aeneas, dağ yollarını kullanarak İda'yı aşar ve gemi yaptırıp atalarının topraklarına yola çıkma planıyla Antandros'a gelir.

MÖ 725 — MÖ 675

İlk maddi kanıtlar

Antandros nekropolünde kazılan en erken mezar MÖ Geç 8. yüzyıla ait bir çocuk mezarıdır. Bu mezar bugüne kadar Antandros'da elde edilen en erken arkeolojik kanıttır.

MÖ 695 — MÖ 570

Kimmerler

Kafkas halklarından olan Kimmerler, İskit baskısı sonucu Kafkasya geçidini aşarak MÖ 8. yüzyıl sonunda Doğu Anadolu’ya ulaşmışlardır. Urartu ve Assurlularla savaştıktan sonra Orta Anadolu'ya geçmişlerdir. Frig devletini yenip Midas'ı öldüren Kimmerler, batıya ilerleyişlerini sürdürüp Lydia ile mücadele içine girmişlerdir. Lydia kralı Gyges MÖ 663'te kazanmasına karşın, 652'de ağır bir yenilgi almış ve savaş meydanında ölmüştür. Bu tarihten sonra Kimmerlerin bir bölümü kuzeye ilerler ve Antandros’a yerleşirler. Kimmerlerin Antandros’taki işgaline MÖ 570′li yıllarda Lydia kralı Alyattes’in oğlu Kroisos son vermiştir.

MÖ 620 — MÖ 570

Lesbos'lu şair Alkaios Antandros'tan bahseder

Ünlü kadın şair Sappho ile aynı dönemde yaşamış olan Mytilene'li şair Alkaios Antandros'un bir Leleg yerleşimi olduğunu söyler.

MÖ 600 — MÖ 550

Yangın Tabakası

İlk olarak Yolüstü sektöründe karşımıza çıkan, daha sonra diğer sektörlerde de gözlemlenen ve MÖ 6. yüzyılın ilk yarısına tarihlenen güçlü bir yangın tabakası, Kimmerlerin Antandros’dan sürülmesine yol açan savaşın izleri olduğu düşüncesini akla getirmiştir. Ancak bugüne kadar Kimmerler'e ait olduğu net biçimde belli olan hiçbir materyal bulunamamıştır.

MÖ 512

Pers Hakimiyeti

Pers Şahı Darius'un komutanlarından Megabazos'un ardılı Otanes, Antandros da dahil olmak üzere Kuzey Ege'de yer alan Yunan kentlerini ele geçirdi. Kaletaşı Tepesi'nde olduğu bilinen bir Pers Garnizonu bu dönemde kurulmuş olmalıdır. İda Dağı'ndaki kereste üzerindeki hakimiyeti ve gemi yapımcılığıyla ünlü tersaneleri tarih boyunca Antandros'a stratejik bir önem kazandırmıştır.

MÖ 499

İonia İsyanı

Anadolu'daki Pers hakimiyetine karşı Yunan'ın ilk tepkisi, Miletos önderliğinde başlayan İonia isyanıdır. İsyan Atina'nın da desteğiyle Sardes'e düzenlenen bir saldırıya dönüşmüş; Persler'in tepkisi ise çok gecikmemiştir. Antandros'un bu isyana katıldığına dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Kentte Pers garzinonunun varlığı hala devam etmektedir.

MÖ 490 — MÖ 479

Pers-Yunan Savaşları

İonia isyanını kolaylıkla bastıran Pers İmparatorluğu, tüm Yunanistan'ı fethetmek ve Atina'yı cezalandırmak için iki büyük sefer düzenlemiştir. Darius'un başarısız olan ilk seferinden sonra, oğlu Kserkses yönetimindeki ikinci Pers ordusu Atina'yı ele geçirmiş ancak Salamis deniz savaşında başarısız olarak Kıta Yunanistan'dan kısmen çekilmiştir. Bir yıl sonra bağımsızlığına tekrar kavuşan Yunan kentleri, Anadolu'daki Yunan kentlerine de özgürlük getirmek için Persler'e karşı birlik olunması gerektiğini düşünerek harekete geçmişlerdir.

MÖ 483

Kserkses'in Yunanistan Seferi

Herodotos, Pers kralı Kserkses’in MÖ 483 yılında Yunanistan’a yapacağı seferin hazırlıklarına ve ordunun izlediği güzergâha değinir. Herodotos’un anlatımına göre: 'Ordu, Lydia’dan Kaikos Irmağı’na ve Mysia’ya yöneldi; Kaikos’u geçtikten Sonra Kane Dağı’nı soluna alarak Aternaos içinden Karene kentine doğru yürüdü. Bu kentten sonra Adramytteion kenti ve Pelasg sitesi Antandros’u geçerek Thebe Ovası’na indi. Ve orada gece İda eteklerinde konaklamışken bora patladı, zigzag gezinen yıldırımlar düştü ve oldukça önemli sayıda kayıp verildi'(Herodotos, 7.43).

MÖ 478 — MÖ 404

Attika-Delos Deniz Birliği

Yunan-Pers Savaşları'nın ardından, Persler'e karşı bir ittifak olarak Atina önderliğinde kurulan Attika-Delos Deniz Birliği zaman içerisinden Atina hegemonyasında bir konfederasyona dönüşmüştür. Birliğe üye olmanın mecburi, çıkmanın imkansız hale geldiği dönem, Sparta etrafında birleşen rakip kentlerle yapılan yıkıcı savaşlara kadar devam etmiştir.

MÖ 450 — MÖ 420

Herodotos Antandros'un kökeninden bahseder

Henüz MÖ 1. yüzyılda ilk kez Cicero tarafından 'tarihin babası' olarak anılan Herodotos, Kserkses'in Yunanistan’a yapacağı seferin güzergahından bahsederken, Antandros'un bir Pelasg kenti olduğundan bahseder. Eserini muhtemelen 5. yüzyılın üçüncü çeyreğinde yazmış olan Herodotos, Antandros'tan bahseden en önemli antik yazarlardan biridir.

MÖ 440 — MÖ 350

Antandros Artemis Sikkeleri

Antandros tarihinde ilk kez kendi adına sikke bastırmıştır. Artemis Astyrene kültüne bağlı olarak ön yüzünde Artemis, arka yüzünde keçi olan sikkeler gümüş ve bronz olarak üretilmişti. Artemis sikkeleri MÖ 350'ye kadar basılmıştır.

MÖ 428 — MÖ 427

Mytilene İsyanı

Lesbos (Midilli) Adası'nın tümünü ele geçirmek ve Attika-Delos Deniz Birliği'inden çıkmak isteyen bölgenin en güçlü kent-devleti Mytilene, isyan hazırlıkları yaparken Atina'nın radarına girmiştir. Hemen Sparta ve Boetia'dan yardım talep eden Mytilene, adanın diğer önemli kentlerinden, Atina müttefiki Methymna'yı kuşatmıştır. Çok geçmeden adaya ayak basan Atina hoplitleri, henüz Sparta tarafı yardım getirmeden Mytilene'yi ele geçirmiş ve isyanı sonlandırmışlardır. 427'de adaya ulaşan Sparta filosunun ise yardımı olmamıştır. Rakamlar farklı olsa da, Atina'nın isyancılara karşı acımasız oldukları kesindir.

MÖ 427 — MÖ 425

Mytileneliler Antandros'u ele geçiriyor

Atina'nın kanla bastırdığı isyandan kaçan Mytileneliler, onlara yardım eden Peloponnesoslu askerlerle birlikte Antandros'u işgal ederler. Burada gemi yaptırıp güç toplayarak vatanlarını geri alma düşüncesinde olan Mytileneliler, o dönem Atina'ya yakınlaşan Antandros halkı tarafından hoş karşılanmaz.

MÖ 425

Atina Antandros'u geri alıyor

Mülteci konumuna düşen Mytilenelilerin Antandros üzerindeki hakimiyeti çok geçmeden Atina donanması tarafından sonlandırılır.

Aynı kış, Khios’lular, onların ayaklanmasından korkan Atinalılar’ın (oysa Atinalılar’a rehine vermiş, yasalarında hiç bir değişiklik yapmayacaklarını söylemişlerdi) isteğiyle, yeni surlarını yıktılar. Kış ve Thukydides’in anlattığı savaşın yedi yılı sona erdi. ( Diodoros Siculus )

MÖ 425 — MÖ 421

Antandros Attika-Delos Deniz Birliği üyesi

Atina'nın Antandros üzerindeki kesin hakimiyetiyle birlikte, kent için Atina İmparatorluğu'na dönüşen Attika-Delos Deniz Birliği üyeliği de başlamış oluyor. Troas bölgesindeki kentleri 'Aktaia-Poleis' adı altında birleştiren Atina, Antandros'tan 425 yılında 15 talent (IG i³ 71.iii.125) ve 421 yılında 8 talent (IG i³ 77.iv.15) vergi almıştır. Antandros 410'lu yıllarda, değişen politik durum nedeniyle tekrar taraf değiştirmek durumunda kalacaktır. Peloponnesos Savaşı'nın en hararetli yıllarına denk gelen bu tarihler, gemi yapımcılığıyla ünlü Antandros'u tarihinde hiç olmadığı kadar önemli hale getirmiştir.

MÖ 415 — MÖ 404

Alkibiades

Peloponnesos Savaşları'nın son dönemine damga vuran kişisi Alkibiades, eylemleriyle tüm savaşın kaderini etkilemiştir. 415 yılında Atina'yı Sicilya macerasına sürüklemiş; bozgunla sonuçlanan savaşın neticesinde, yargılanacağını anlayarak Sparta'ya yakınlaşmıştır. Stratejik dehasından faydalanmak isteyen Sparta'ya, Atina'nın Anadolu'daki müttefikleriyle bağını koparması tavsiyesinde bulunmuş ve bu sefere liderlik etmiştir. Mytilene, Miletos, Khios'un yanında muhtemelen Antandros'daki Atina hakimiyeti bu tarihte son bulmuştur.

MÖ 413 — MÖ 412

Antandros yeniden Pers kontrolünde

Kısa sürede Sparta'nın da gözünden düşen Alkibiades yakalanıp öldürüleceğini anlayınca bu kez de Persler'e sığınmıştır. Verdiği tavsiyelerle dönemin güçlü satrapı Tissaphernes'in gözüne giren Alkibiades, tersaneleri nedeniyle stratejik öneme sahip olan Antandros'un Persler tarafından yeniden kontrol altına alınmasını sağlamıştır. Bu dönemde tepeye yeni bir Pers garnizonu yapılmıştır.

MÖ 411 — MÖ 410

Antandros Sparta yardımıyla Persler'i kentten kovuyor

Bu dönemde iki taraf arasında, Alkibiades'in önerisiyle bekle-gör politikası uygulayan Persler, Abydos'taki karargahlarına yol alan Sparta askerlerinin yardımı sayesinde Antandros'tan kovulurlar. Antandros bu kez de Sparta tarafına geçmiştir. Thukydides'ten öğrendiğimiz kadarıyla Tissaphernes Spartalılar'a bu yardımları nedeniyle kızar. (Thukydides 8.109)

MÖ 409

Persler Antandros'u yeniden ele geçiriyor

Thukydides'in kitabı tam bu esnada biter, hikayenin devamını bir başka önemli tarihçi Ksenophon'dan öğreniriz. 410 yılında Kyzikos muharebesinde ağır bir yenilgi alan Spartalılar, yüzlerini tekrar Persler'e dönmek zorunda kalırlar. Bu savaşta Spartalılar'ın güçlü olmasının önemli olduğunun farkında olan yeni satrap Pharnabazos, Antandros'ta istedikleri kadar gemi yapmalarını öğütler ve gerekli para ve kaynağı sağlar.

MÖ 409 — MÖ 408

Syracusalılar Antandros surlarının tamamlanmasına yardım ederler

Atina'nın Sicilya seferinden beri Sparta kuvvetleriyle birlikte hareket eden Syracusalılar, bu dönemde yerleştikleri Antandros'a büyük katkı verirler. Hem surların tamamlanmasına yardım ederler, hem de kenti koruyarak, Antandrosluların gönüllerini kazanırlar. Antandroslular da bu kişilere iyiliksever ünvanı verirler ve vatandaşlık hakkı tanırlar.

MÖ 407 — MÖ 395

Lysandros

Tarihe Peloponnessos Savaşları'nı Sparta'ya kazandıran büyük komutan olarak geçmiştir. Donanmanın başında kaldığı iki önemli deniz savaşını kazanarak Atina donanmasını yoketmiştir. Bu dönemde Antandros tersanelerini etkin biçimde kullandığını Ksenophon'dan öğrenmekteyiz. Kyros ile yakın bir arkadaşlık kurmuştur. Atina'yı ele geçirdikten sonra Sparta'nın Kıta Yunanistan’daki hakimiyetini pekiştirmek için Thebes ile girdiği mücadele sırasında şanssız biçimde ölmüştür.

MÖ 405

Aigospotamoi deniz savaşı ve Atina'nın bozgunu

Peloponnessos savaşlarında Kyros'un da desteğiyle gücünü pekiştiren Sparta ve müttefikleri, Çanakkale boğazı içindeki Sestos kenti yakınlarında yapılan savaşta, Atina donanmasını hazırlıksız yakalayarak yokeder. Bu büyük yenilgi karşısında Atina tüm donanmasını ve savaşı kaybeder.

MÖ 404

Atina denizden ve karadan kuşatılır

Denizlerdeki hakimiyetini ve müttefiklerini kaybeden Atina Sparta tarafından denizden ve karadan kuşatılır. Pire limanından kente yardım gelmesini engelleyen Sparta Atina'yı açlığa mahkum eder ve birkaç ay sonra istediği şartlarda bir barış antlaşmasını Atina'ya imzalatır.

MÖ 403

Peloponnessos Savaşları'nın ardından

27 yıl boyunca şiddetini arttırarak devam eden savaşı Sparta kazanmış olmasına rağmen, bu iç savaştan tüm Yunan kentleri olumsuz etkilenmiştir. Savaşın gizli galibi ise Pers İmparatorluğu olmuştur. Bu tarihten sonra Anadolu'daki Yunan kentleri üzerindeki hakimiyetini arttıran Persler, kendi taht kavgalarıyla boğuşmalarına rağmen Büyük İskender'e kadar bölgenin tek hakimi olmuşlardır.

MÖ 402 — MÖ 401

Genç Kyros ve Onbinler

405 yılında Darius II'in ölümüyle tahta geçen Artaxerxes II'ye karşı küçük kardeşi Kyros isyan etmiştir. Özellikle Batı'daki etkinliğini kullanarak çoğunluğu Yunanlardan oluşan bir orduyla Babil'e kadar yürümüştür. Burada yapılan savaşta neredeyse kazanacakken, Karia satrapı Tissaphernes tarafından öldürülmüştür. Savaşta paralı asker olarak yer alan ve Kyros ölünce amaçsız kalan Yunanların dönüş hikayesi Ksenophon'un Anabasis adlı eseriyle ölümsüzleşmiştir. Bu savaştan sonra Artaxerxes II'nin 44 yıl sürecek iktidarı başlamıştır.

MÖ 400 — MÖ 300

Antandros Suru

Antandros Antik Kenti'nin MÖ 4. yüzyıl suru kazılar sırasında 20 metrelik bölümü bulunmuştur. Bu tarihten önce de surlarının olduğu antik kaynaklardan bilinmekle birlikte henüz ortaya çıkarılamamıştır. 3.26 metre kalınlığa sahip olan rektagonal örgülü surun 7.50 x 7.40 metre ölçülerinde bir kulesi de ortaya çıkarılmıştır.

MÖ 400 — MÖ 250

Antandros Apollon Sikkeleri

Antandros Artemis sikkelerinin ardından kentin diğer kült tanrısı Apollon'a adanan sikkeler dolaşıma girmiştir. Başında defne yapraklarıyla süslenmiş Apollon başının resmedildiği sikkelerde, arka yüzde kükreyen aslan başı yer almaktadır. MÖ 250 yılına kadar basılan sikkelerde kentin adı genelde ANTAN olarak kısalmıştır.

MÖ 336 — MÖ 323

Büyük İskender

III. İskender, babası II. Philippos'un suikast sonucu ölmesinin ardından Makedonya Kralı oldu. Persler'in Yunanlar üzerindeki hakimiyetine son vermek için Anadolu'ya geçti ve destansı savaşlar sonrasında sadece Pers İmparatorluğu'nu yıkmakla kalmadı, tüm antik dünya tarihini değiştirdi.

MÖ 334

Granikos Savaşı

Troas Bölgesi'nde, Marmara Denizi'ne bakan Kapıdağ yarımadasının batısında, Biga Çayı'nın üzerinde yapılan bu ilk savaş İskender'in askeri dehasını göstermesi bakımından önemlidir. Anadolu'daki Pers satraplarının ve Yunan paralı askerlerinin oluşturduğu Pers ordusu, İskender'in ordusundan kalabalık olmasına rağmen, sürpriz bir atakla ve şok edici süvari hücumuyla dağılmışlardır. Bu savaşla birlikte Antandros'un da dahil olduğu Troas bölgesindeki Yunan kentleri Pers egemenliğinden tamamen kurtulmuştur.

MÖ 331 — MÖ 323

Pers İmparatorluğu'nun sonu

Büyük İskender'in doğu seferi iki büyük savaş ve sayısız kuşatma ile devam etmiştir. Büyük Pers ordusunu önce İssos, daha sonra Gaugemela'da yenen İskender, tüm Ortadoğu'yı fethetmiş ve gözünü daha da doğuya dikmiştir. Hindistan'ı fethederken, askerlerinin isteksizlikleri nedeniyle, Babil'e geri dönmüş; zamansız biçimde ölmüştür. Geride ise 10 yıl içerisinde kökten değişmiş bir dünya bırakmıştır. Bu dönemde Anadolu'daki Yunan kentleri, büyük güçlerin gölgesinde daha önce hiç olmadığı kadar özgürce yaşama fırsatı bulacaklardır.

MÖ 330 — MÖ 30

Hellenistik Devirde Antandros

Kent devletlerin önemini yitirdiği, büyük krallıkların geniş toprak parçalarına hakim olabilmek için çatıştığı Hellenistik Dönem'de Yunan kentleri görece özgür ve bağımsız bir dönem yaşamıştır. Antandros stratejik önemini yitirmiş olsa da, bu dönemde de tersanelerini çalıştırmış ve İda Dağı'nın güneyinden geçen ticaret kervanlarının uğrak noktası olmuştur.

MÖ 321 — MÖ 301

Antigonos Monophthalmos

İskender'in ani ölümüyle birlikte fethettiği geniş topraklar komutanları arasında kapışılmıştır. Anadolu'nun egemeni tek gözlü lakaplı Antigonos'un olmuştur. MÖ 301 yılında rakipleri Lysimakhos ve Seleukos'un birleşmiş güçlerine yenilmiştir ve Anadolu egemenliğini Lysimakhos'a kaptırmıştır.

MÖ 301 — MÖ 281

Lysimakhos

Seleukos ile yaptığı saldırmazlık antlaşması yirmi sene süren Lysimakhos, bu dönemde Anadolu'nun tek hakimi olmuştur. MÖ 281 yılında ise Isparta yakınlarındaki Kurupedion ovasında yapılan savaşta kaybederek tüm krallığını Seleukos'a kaptırmıştır.